نان پزی به عنوان یک هنر و مهارت معتبر در ایران تاریخچه‌ای قدیمی دارد و سنگک از جمله نمادهای این هنر است.در تاریخچه نان سنگک، این نان در مناطق مختلف ایران در یک شکل و طعم تهیه می شده است. سنگک یک نوع نان است که با استفاده از یک تنور مسطح و یک سطح از سنگ ریزه یا ریگ برای پختن تهیه می‌شود.
سنگک، نانی محبوب در میان مردم است که از قدیم تا اکنون تنها در ایران گسترش یافته و پخته می‌شود.بنابراین، می توان آن را نان ملی ایران نام گذاری کرد.درتاریخچه نان سنگک، در برخی شهر ها نانوایی ها فصلی بودند و اکثرا در فصل زمستان و ماه رمضان نان میپختند. نان سنگک به دلیل کم بودن نان، زنان اوایل فصل در آشپزخانه نان سنگک پخته و آن را خشک می کردند تا مدت زمان طولانی تری بتوانند استفاده کنند.
تاریخچه نان سنگک نشان دهنده ارزش فرهنگی است که در آشپزی و تغذیه مردم ایران جای داده شده و نمایانگر نان‌پزی در این کشور است.
مخترع نان سنگک کیست؟(تاریخچه نان سنگک)
در کتاب سالنامه ی کمیته نانوایان در سال 1326 شمسی در تهران درباره ریشه تاریخی نان سنگک به این صورت آمده است که: شاه عباس به منظور رفاه حال لشگریان خود که بیشتر در سفرها به نان و خورش سریع و مؤقت نیاز داشتند و معمولاً به شهرها می‌آمدند، تصمیم به تشکیل نانواهایی گرفت.
او سعی داشت که این نانواها توانایی تهیه نان به اندازه مصرف سربازان را داشته باشند و همچنین توانمند باشند تا خورش نانی را نیز آماده سازند.در تاریخچه نان سنگک آمده است که، برای رسیدن به این هدف، شاه عباس از “شیخ بهایی”، که یکی از دانشمندان معتبر ایران بود درخواست کرد تا خواسته اش را برآورده کند.
به دلیل این که آرد هر شهری متفاوت تر از شهر های دیگر بود طعم نان ها نیز متفاوت بود.شیخ بهایی برای تهیه ی آرد سنگک از هر شهری انواع آرد ها تهیه می کرد و در کنار آن آرد سبوس نیز تهیه میکرد تا هضم غذا آسان باشد و با این آرد ها نان های مختلف از جمله نان سنگک می پختند.
البته باید به این نکته توجه کرد که، این ادعاییست که در این سالنامه آماده است، در تاریخچه نان سنگک نانوایان و شاطران در رابطه با پیدایش نان سنگک دیدگاه های دیگری نیز مطرح شده است که ممکن است واقعیت داشته باشد.
ادعاها نشان می دهند که نان سنگک قبل از ورود اسلام به ایران وجود داشته است و داستان های مختلفی در رابطه با پیدایش این نان وجود دارد.گفته می شود در تاریخچه نان سنگک یکی از پادشاهان ساسانی بیمار می شود و طبیب او بعد از معاینه دقیق می گوید که باید نانی برای شاه تهیه کنند و آن نان روی ریگ یا همان سنگ های کوچک پخته شود.
برای عملی کردن این کار دستور می دهند که آتشی بزرگ روشن کنند و بر روی توری مقداری سنگ ریزه بریزند تا سنگ ریزه ها کاملا دلغ شوند و سپس خمیر نان سنگک را که با ارد خاص و سبوس تهیه شده است را با دست روی تخته هایی پهن کرده و روی سنگی که داغ کردند بگذارند تا پخته شود.
ولی به دلیل اینکه در این روش پخت نان سنگک روی نان نمی پخت، روی آن یک تور دیگر قرار داده و بر روی تور آتش میریختند تا هر دو طرف نان به طور کامل بپزد.روز به روز این روش پخت نان پیشرفت کرده و تکامل یافته تا که به روش پخت امروزی رسیده است.
همچنین، در تاریخچه نان سنگک آمده است که در سالهای اخیر، در نزدیکی شهر ورامین، در زیرزمین یک قلعه قدیمی، بقایای یک نانوایی سنگکی کشف شده که تنور آن سالم باقی مانده است و حتی ریگ‌های داخل آن حاضر است.
با وجود داستان‌های مختلف درباره پخت نان سنگک و تاریخچه نان سنگک در ایران، متاسفانه سند رسمی و دقیقی از زمان‌های قدیم و تاریخچه ان سنگک به صورت دقیق وجود ندارد. با این حال، در فرهنگ لغت برهان قاطع تعریفی از یک نان خوشمزه وجود دارد که روی سنگ‌ریزه پخته می‌شد. این تعریف مربوط به سال 1062 هجری قمری است و شاید دقیق‌ترین شاهدی باشد که در تاریخچه نان سنگک وجود این نان را از زمان‌های قدیم تایید می‌کند
انواع دستگاه های پخت نان سنگک
در تاریخچه نان سنگک، پخت این نان از گذشته تا زمان حال به صورت سنتی و در تنور روی ریگ پخته می شود ولی با گذشت زمان و پیشرفت تکنولوژی روش های جدیدی برای پخت نان سنگک به وجود آمده است که کار اکثر نانواها را آسان تر کرده و زمان کمتری را از آن ها می گیرد در ادامه به انواع این دستگاه ها اشاره می کنیم:
دستگاه نان سنگک ماشینی:دستگاه نان سنگک ماشینی از جمله دستگاه‌های پرکاربرد در نانوایی‌ها محسوب می‌شود. این دستگاه به گونه‌ای طراحی شده است که امکان پخت یک نان سنگک با کیفیت و یکنواخت را فراهم می‌کند.در زمان‌های اخیر، بیشتر نانوایان ترجیح می‌دهند از دستگاه نان سنگک ماشینی برای پخت سنگک‌ها استفاده کنند. این روش سبب افزایش سرعت تولید نان می‌شود و همچنین کیفیت بهتری را برای محصولات نانی ایجاد می‌کند.
تنور سنگک اتومایک: در تنور سنگک اتوماتیک، تجهیزات متعددی برای سهولت در فرآیند پخت نان سنگک وجود دارد. به عنوان مثال، این تنورها دارای قابلیت تنظیم دما و حرارت هستند. علاوه بر این، تمامی مراحل از ریختن خمیر تا پخت و خروج نان به صورت کاملاً اتوماتیک انجام می‌شوند. یکی از مزیت‌های بسیار مهم این تنورها، کیفیت بسیار بالای نان‌های پخته شده و همچنین ابعاد یکنواخت نان‌هاست.این دستگاه با بدنه محکم و مقاوم در برابر ضربات و آسیب‌دیدگی،قادر به تحمل شرایط سخت است. علاوه بر این، عایق‌های مورد استفاده در بدنه آن باعث می‌شود که دستگاه به عنوان یک عایق گرمایی عمل کند.
دستگاه نان سنگک ریلی: دستگاه نان سنگک ریلی به عنوان یکی از دستگاه‌های پرکاربرد در پخت نان سنگک اتوماتیک شناخته می‌شود. در داخل این دستگاه، ریل‌هایی از جنس چدن قرار دارد که به حمل خمیر نان به صورت یکنواخت اختصاص دارد. این ریل‌های چدنی علاوه بر انجام وظیفه حمل خمیر، قادر به ایجاد طرح سنگکی روی خمیر می‌باشند و نان سنگک پخته شده حاصل از این دستگاه دارای شکلی مشابه سنگک سنتی خواهد بود.با استفاده از دستگاه نان سنگک ریلی، نانوایان می‌توانند نان سنگک را با سرعت بالاتری تولید کرده و به مشتریان خود ارائه دهند. این امر می‌تواند منجر به افزایش درآمد و بازدهی کسب و کار شان شود.
تنور گردون سنگک: دستگاه تنور گردان سنگک با امکانات فراوانی که به همراه خود دارد، تجربه راحتی برای نانوایان ایجاد می‌کند و همچنین کیفیت نان سنگک را بهبود می‌بخشد. تنور گردان سنگک یا تنور دوار سنگک به صورت کاملاً اتوماتیک عمل می‌کند و تمام مراحل پخت نان سنگک، از ریختن خمیر تا خروج نان سنگک، توسط دستگاه انجام می‌شود.این فرآیند باعث می‌شود که نیاز به نیروی کار در نانوایی‌ها کاهش یابد و در نتیجه هزینه‌ها کاهش پیدا کند. عایق‌های استفاده شده در بدنه تنور گردان سنگک از اتلاف انرژی جلوگیری می‌کند و با پخت یکنواخت حرارت از طریق مشعل‌های مستقیم و غیرمستقیم، کیفیت نان سنگک را بهبود می‌دهد.
دستگاه نان سنگک ریگی: دستگاه نان سنگک ریگی با استفاده از تکنولوژی پیشرفته، قادر به تولید نان سنگک با ابعاد مختلف است. روش عملکرد و تولید این دستگاه شامل چند مرحله جداگانه است. در مرحله اول، مواد خام مانند نمک، آب، آرد و سایر مواد مورد نیاز اضافه می‌شوند. سپس در مرحله دوم، مواد خام با یکدیگر مخلوط شده و خمیر نان سنگک آماده می‌شود. در نهایت، در مرحله سوم، خمیر آماده شده برای پخت وارد دستگاه نان سنگک ریگی می‌شود و پخت می‌شود. این دستگاه به علت استفاده از آخرین تکنولوژی‌های جهانی، امکاناتی مانند تنظیم زمان و دما برای پخت سنگک را دارا می‌باشد.
سنگک یکی از نان‌هایی است که دارای ارزش غذایی بالا می‌باشد. پخت نان سنگک یک فرآیند زمان‌بر و پرزحمت است، اما با پیشرفت تکنولوژی، تنورهای سنگک اتوماتیک توسعه یافته‌اند. شرکت تبریز پخت به عنوان اولین سازنده تنور نان سنگک اتوماتیک، این امکان را فراهم کرده است که نانوایان از مزایای آن بهره‌مند شوند و بتوانند نان سنگک با کیفیت بالا و زمان پخت کمتر نسبت به تنورهای سنتی به مردم عرضه کنند. استفاده از دستگاه های پخت سنگک به مزایای زیادی منجر می‌شود و کار نانوایان را راحت‌تر می‌کند.
نان سنگک خشخاش چیست؟
نان سنگک طرفداران زیادی دارد و در میان مردم از پر محبوب ترین نان ها به شمار می آید.اما در میان مردم سلیقه ها برای نوع پخت نان سنگک متفاوت است، برخی طرفدار نان سنگک با بافت کاملا نرم و بدون هیچ برشتگی هستند و برخی دیگر طرفدار نانی با پخت ترد و برشته هستند.به نان های ترد و برشته ای که بعضی از قسمت های آن حالت سوختگی دارد نان سنگک خشخاش گفته می شود و اغلب مردم طرفدار قسمت های برشته ی نان سنگک هستند.
اگر علاقمند هستید تا خودتان در خانه سنگک های خانگی برشته و خوش طعم بپزید می توانید در سایت تبریز پخت با مراجعه به مقاله طرز تهیه نان سنگک خانگی از، نحوه آماده سازی مواد اولیه و همچنین نحوه پخت آن آشنا شوید.
صفحات چدنی برای پخت نان سنگک چیست؟
صفحات چدنی در انواع مختلف تولید می‌شوند. انواع آنها شامل ساج چدنی مخصوص سنگک، مخصوص لواش، و مخصوص نان‌های فانتزی با اشکال متنوع می‌باشند. ساج چدنی مخصوص سنگک به وجود برجستگی‌هایی مشابه سنگ‌ها است، که باعث می‌شود نان‌های سنگک پخته شده دارای ظاهری شبیه به نان‌های سنتی سنگک باشند. خود صفحات چدنی نان سنگک به انواع مختلفی از جمله سنگ سنگکی بادامی، سنگ سنگکی ریگی منظم، و سنگ سنگکی ریگی نامنظم ریخته‌گری می‌شوند. البته انواع صفحات چدنی در دستگاه‌های پخت نان نیز بر اساس کارایی و عملکرد آنها متفاوت هستند.